ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η αρχαία πόλη του Θέρμου ήταν η σημαντικότερη σε ολόκληρη την Αιτωλία, διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο του Κοινού των Αιτωλών ( Αιτωλική Συμπολιτεία).Σύμφωνα με τον Πολύβιο, η πόλη βρισκόταν σε οροπέδιο που το αποκαλεί "των θερμίων πεδίον", ενώ ονομάζει και την ίδια την πόλη ακρόπολη όλων των Αιτωλών. Κάθε χρόνο, τον Σεπτέμβριο, μαζεύονταν στην πόλη Αιτωλοί που είχαν δικαίωμα ψήφου, για να αποφασίσουν για θέματα πολέμου, ειρήνης και συμμαχιών και για να προβούν σε αρχαιρεσίες των οργάνων της Συμπολιτείας. Ακόμη η πόλη δεν είχε τείχη.

Τα πλέον σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών στο αρχαίο Θέρμο είναι τα πολλά οικοδομήματα και οι στοές της αγοράς των Αιτωλών καθώς και τα βάθρα των ανδριάντων ή άλλων αναθημάτων που έστεκαν μπροστά στις στοές, τα οποία σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο ανέρχονταν, τον καιρό της ακμής της Συμπολιτείας, σε 2.000. Οι αποκαλυφθείσες στοές είναι δύο (Ανατολική και Δυτική) και ανάγονται στο τέλος του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ.  Στην πόλη υπήρχε ο μεγάλος ναός του "Θερμίου" Απόλλωνα. Επίσης, υπήρχαν άλλοι δύο ναοί, μικρότεροι, του "Λυσείου" Απόλλωνα και της "Λαφρίας" Αρτέμιδας. Άλλα κτίσματα που υπήρχαν στην πόλη είναι δύο στοές, ανατολικά και δυτικά, το "Βουλευτήριο" μία κρήνη καθώς έχουν βρεθεί και προϊστορικά ελλειψοειδή και τετράπλευρα κτήρια και δύο μέγαρα.

Το 218 και το 206 π.Χ. το Θέρμο καταστράφηκε από τον Φίλιππο τον Ε΄ το Μακεδόνα, σαν εκδίκηση όπως αναφέρει ο Πολύβιος, για τις καταστροφές που έκαναν στην Ήπειρο οι Αιτωλοί.

ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Στο Μέγα Δένδρο Θέρμου, γεννήθηκε το 1714, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο «Άγιος των Σκλάβων», ξεκίνησε τη μοναχική, πολύμοχθη και μαραθώνια πορεία του για την ανύψωση του ηθικού των Ελλήνων σε μια εποχή από τις τραγικότερες για το γένος. Ο πατρο-Κοσμάς για τον απλό λαό, ο φλογερός διδάχος της εκκλησίας και του γένους,  εθνεγέρτης και  ιδρυτής πλήθους σχολείων στα μέρη όπου περιηγήθηκε, έθεσε γερά τα θεμέλια για την εθνεγερσία του 1821. Το «Κρυφό Σχολειό», μια μοναδική αναπαράσταση (με κέρινα ομοιώματα) του κρυφού σχολειού όπου, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο Κοσμάς ο Αιτωλός.

Στο Μέγα Δένδρο υπάρχουν τα θεμέλια του σπιτιού του Αγίου και στον ίδιο χώρο έχει δημιουργηθεί προσκύνημα, ενώ στην κεντρική πλατεία του Θέρμου δεσπόζει το άγαλμα του Αγίου. Για το Θέρμο, ο πατρο-Κοσμάς συνιστά κορυφαίο κεφάλαιο, ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια από αυτά που συναπαρτίζουν την ταυτότητα της περιοχής.

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΧΩΡΙΟΥ

Το σημαντικότερο γεγονός στην ευρύτερη περιοχή Αποκούρου κατά την περίοδο της Εθνεγερσίας, ήταν οι μάχες του Πετροχωρίου. Οι Τούρκοι για την εξυπηρέτηση των αναγκών της πολιορκίας του Μεσολογγίου, αλλά και την ικανοποίηση των γαιωστρατηγικών τους σχεδίων, οργάνωσαν στο Πετροχώρι, στρατόπεδο με δύναμη 2.500 Τουρκαλβανών. Το καλοκαίρι του 1825, οι Ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, μετά από σειρά μαχών, γνωστές ως οι μάχες του Πετροχωρίου, νίκησαν τους Τούρκους και τους εξανάγκασαν σε αποχώρηση.

Αποτέλεσμα των μαχών του Πετροχωρίου, ήταν η απελευθέρωση ολόκληρου του Απόκουρου.

Σύμφωνα με την παράδοση, μετά την αποχώρηση των Τούρκων από το Πετροχώρι, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, επισκέφθηκε το εκκλησάκι του Αγίου Θωμά, που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Παλιόκαστρου στον οποίο βρισκόταν το Τούρκικο

στρατόπεδο και προσέφερε εικόνα στον Άγιο, στο πίσω μέρος της οποίας υπάρχει η υπογραφή του.

Η εικόνα διασώζεται μέχρι σήμερα στην εκκλησία του χωριού.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΥΡΤΙΑΣ

Η Μάχη της Μυρτιάς ή Γουρίτσας ήταν πολεμική σύγκρουση μεταξύ των ανταρτών του ΕΛΑΣ και των Γερμανών, στις 10 Ιουλίου του 1943. Στη σύγκρουση, νικητής αναδείχθηκαν οι δυνάμεις των ανταρτών. Στις 7 Ιουλίου 1943 έφθασε σήμα στο Γενικό αρχηγείο Δυτικής Στερεάς (είχε την έδρα του στον Άγιο Βλάση), από την οργάνωση του ΕΑΜ στο Αγρίνιο

Έπρεπε πάση θυσία, τα σχέδια των κατακτητών να αποτραπούν, γιατί εγκατάσταση των Γερμανών στο Θέρμο σήμαινε την αποκοπή του αντάρτικου τμήματος από τις βάσεις ανεφοδιασμού, που κατά κύριο λόγο ήταν τα πλούσια καμποχώρια του Αγρινίου και με αυτό τον τρόπο οι εχθροί θα πετύχαιναν την διχοτόμηση της ορεινής Τριχωνίδας.

Έτσι το 2/39 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, φεύγει από την έδρα του και έρχεται στη Γουρίτσα (Μυρτιά). Καταυλίζεται στο γνωστό μοναστήρι της Μυρτιάς κι αμέσως αρχίζει η προετοιμασία, η οποία περιλάμβανε την αναγνώριση του χώρου και επιλογή του σημείου της ενέδρας. Τελικά επιλέχτηκαν οι στροφές πριν το χωριό της Μυρτιάς. Την οργάνωση του εδάφους με προπετάσματα από πέτρες, προκαλύμματα από κλαδιά και μικρά χαρακώματα και τον ορισμό των θέσεων. Όλα συνέβαιναν κάτω από την επίβλεψη του έμπειρου πολεμιστή καπετάν-Επαμεινώντα (Βασίλης Σκιαδάς από τον Άγιο Βλάση).

Στο τηλέφωνο του Μοναστηριού της Μυρτιάς οι αντάρτες στις 10 Ιουλίου το πρωί ειδοποιήθηκαν τηλεφωνικά, ότι ξεκινάει από το Αγρίνιο η φάλαγγα από 14 γερμανικά αυτοκίνητα και τρεις μοτοσικλέτες με 120 Γερμανούς

Από τη μεριά των Γερμανών σκοτώθηκαν 117 άνδρες (από τους 120). Την άλλη μέρα αεροπλάνα βομβάρδισαν το χωριό και οι απώλειες ήταν πολύ μικρές

Η μάχη της Γουρίτσας είναι η πρώτη σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς. Εκτός των άλλων κατέρριψε το μύθο του αήττητου του γερμανικού στρατού. Θεωρήθηκε δε από τους Γερμανούς πολεμική σύγκρουση. Ματαιώθηκε οριστικά η εγκατάσταση των Γερμανών στο Θέρμο. Όσες φορές ανέβηκαν στο Θέρμο, το έκαναν πλέον με ισχυρές δυνάμεις. Το πολεμικό και ιατροφαρμακευτικό υλικό ήταν τεράστιο.